مُجتَهِد

- جهد کننده و اجتهاد کننده.
کوشش نماینده و اجتهاد کننده.
کوشش نماینده وسخت کوشش کننده.

- رأی صوابپیدا کننده.
رأی صواب جوینده.

- مأخوذ از تازی، کسی که در هنر و صنعت و علم خصوصاً علم فقه به درجۀ اجتهاد رسیده باشد و دارای تصرف در آن علم و صنعت باشد.
آنکه در فقه و اصول به مرتبۀ اجتهاد رسیده باشد.
مقابل مُقَلِّد.
کسی که به علم کتاب و وجوه معانی آن و علم سنت و طرق و متون و وجوه معانی آن احاطه داشته باشد و در قیاس دارای اصابت رأی باشد.
در اصطلاح فقهی کسی است که در اثر آموختن مبادی دین و علم فقه به مرتبه ای رسیده باشد که بتواند احکام شرعی فرعی را به استناد ادلّه و مآخذ استخراج و استنباط کند و «مجتهد مطلق» کسی است که قوه و ملکۀ استنباط تمام مسائل شرعی را داشته باشد، درمقابل «مجتهد مُتَجَزّی».
بالجمله مجتهد کسی است که او را ملکۀ استنباط احکام شرعیه باشد، یا کسی است که او را قدرت استنباط احکام شرعیه باشد به استناد ادلۀ اربعه.
و خلاصه اجتهاد استفراغ وسع فقیه است در تحصیل ظن به حکم شرعی و فقیه کسی است که در اثر ممارست و کسب معلومات مقدماتی و غور و خوض در احکام و مسائل دینی و اخبار متکفل بیان احکام به استناد ادلّۀ مربوط، مسائل حلال و حرام دینی را دریابد و بدان عمل کند.
مقدمات اجتهاد؛ علم عربیت، معانی و بیان، منطق، علم درایة الحدیث، اصول و کتب فقهیۀ استدلالیه، اخبار و آیات مربوط به احکام است که سر انجام موجب حصول ملکه ای شود که بتواند ردُّ الفروعِ إلی الأُصول کرده و مسائل را دریابد. پس مراد از فقیه کسی است که صاحب استعداد و قابلیت باشد برای فیضان علم به احکام شرعیۀ فرعیه به سبب آنکه عالم به مبادی و ادلّه بوده و علاوه دارای قوّت قدسیه باشد چنین شخص را از جهت آنکه ردِّ فرع به اصل می کند مجتهد نامند و عمل او را اجتهاد و از جهت حصول علم برای او فقیه باشد. پس فقه عبارت از علم به احکامی است که ناشی از ادلّۀ خاص باشد و اجتهاد، استنباط احکام باشد از ادلّه و استنباط مقدّم بر علم باشد.
- مجتهد جامع الشرایط :
مجتهد بالغ، عاقل، مؤمن، عادل، مرد و آزاد که در همۀ مسائل فقه قدرت اجتهاد داشته باشد.
«مجتهد مطلق» که زنده باشد و مولود از زنا نباشد.
- مجتهدِ مُتَجَزّی :
کسی که توانایی استنباط احکام شرعیِ همۀ موضوعات را که به او عرضه میشود نداشته باشد.
مقابل مجتهد مطلق.
- مجتهد مطلق :
کسی که توانایی استنباط احکام شرعیِ همۀ موضوعاتی را که به او عرضه میشود داشته باشد.
مقابل مجتهدِ مُتَجَزّی.