شرح مَزجیّ;
چون مطلبی را چنان توضیح و تفسیر کنند و به شرح بازگویند که جدا کردنِ آن توضیح از مطلب متن جز با نشانه های قراردادی ممکن نباشد آن را «شرح مزجی» گویند.
و اوّلین شیعی که شرح مزجی نوشته است شهید ثانی رحوة الله علیه است. (روضات).

وَ قَالَ ع

الْمُؤْمِنُ يَحْتَاجُ إِلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ

تَوْفِيقٍ مِنَ اللهِ

وَ وَاعِظٍ مِنْ نَفْسِهِ

وَ قَبُولٍ مِمَّنْ يَنْصَحُهُ.

تحف ‏العقول

حسن بن شعبه حرّانی رحمة الله علیهما

قرن 4 ه.ق.

ص : 457

سائغ.
[ ءِ ]
(ع ص)

گوارنده. گوارا. خوش. خوش آیند. عذب، سیغ. که به گلو آسان شود. آسان به گلوشونده.
نعمت حق سبحانه ... در بازماندۀ امیر ماضی سائغ و ضافیة اللباس است. (ترجمۀ تاریخ یمین).
|| گوارنده شراب.
|| جایز. روا.

عَزَّ.
[ ع َززَ ]
(ع فعل)

کلمۀ فعل که بیشتر در دعا استعمال کنند، یعنی باجلال و مجلّل و سربلند باد.
و این فعل در ترکیب بکار رود چون
عَزَّ اسمه،
عزّ نصره،
عزّ ذکره،
عزّ و جلّ.
رجوع به این ترکیبات در ردیف خود شود.

حواریّون.
[ ح َری یو ]
(اِخ)

جِ حواری.
یاران مسیح.
ابوالفرج بن الجوزی در المدهش نام حواریون عیسی را به شرح زیر آورده است:
١- شمعون الصفا.
٢- شمعون القنانی.
٣- یعقوب بن زندی.
٤- یعقوب بن حلقی [ حلفا ].
٥- قولوس [ فیلیفوس ].
٦- مارقوس.
٧- یوحنا.
٨- لوقا.
٩- توما.
١٠- اندراوس [ اندرواس ].
١١- برثملا [ مصحف برثلما [ ] برطلمی ].
١٢- متی.
بعضی از این دوازده نام با نامهایی که مسیحیان آورده اند وفق نمیدهد. حواریون نبوت آن حضرت و توحید جناب حق را تصدیق کردند و پس از رفع حضرت عیسی به اقطار عالم پراکنده شدند و به نشر دین او پرداختند. گویند یهودا که از حواریون به شمار میرفت، خائن بود و حضرت عیسی را به دشمنان تسلیم نمود و از زمرۀ حواریون مردود و مستحقّ لعن ابدی شد و ماتیاس جای وی را گرفت. بعضی پاولوس و بارنابه را نیز از جملۀ حواریون میدانند. فرنگی ها حواریون را آپوتر (Ap^otres) نامند. این کلمه از آپوستولو یونانی اخذ شده که به معنی رسل میباشد [ جمع رسول ] و به این مناسبت بعضی از نصارا اینان را رسل نامند.

قال تعالى: وَ أَنَّا لا نَدْرِي أَ شَرٌّ أُرِيدَ بِمَنْ فِي الْأَرْضِ أَمْ أَرادَ بِهِمْ رَبُّهُم‏ رَشَداً
خداوند متعال فرمود: براستى ما نمیدانيم آيا براى آنان كه در زمين زيست میكنند بدى خواسته شده است يا خداوند، براى آنان، راه يافتن را خواسته‏ است.

«حال» در « أَ شَرٌّ أُرِيدَ » نسبت شرّ به خداوند متعال ندادن و «مقتضى»، حذف فاعل است. زيرا اصل آن « أشرّ أراده اللّه بمن في الأرض» بوده.

و «حال»، در « أَمْ أَرادَ بِهِمْ رَبُّهُمْ رَشَداً » نسبت خير، به خدا دادن و «مقتضى»، رها نكردن فاعل است. بدين شكل كه فعل اراده، با « شرّ » به گونه ی مجهول آمده و با « رشد » به شكل معلوم.

و حال كه مجهول بودن را طلبيده، پاس داشتن ادب، نسبت به خداوند متعال است. با اين‏كه شرّ، صريحاً به ايشان منسوب نشده گرچه، خير و شرّ را خداوند، مقدّر ساخته و اراده كرده است.

رشیق.

[ رَ ]
(ع ص)

رجل رشیق; مرد نیکو و باریک قد.
ج، رَشَق.
مرد نیکو و باریک قد.
ج، رَشَق.
نیکوقد.
سروبالا.
خوش قد و بالا.
کشیده بالا.
خوش قد و قامت.
خوش قد.
کشیده بالا.
خوش هیکل.
خوش اندام.
زیبا.
قد رشیق; قد نیکو و باریک.
ج، رِشاق.
- رشیق القد; بَرومند و نیکوقامت.

|| کلام ظریف منسجم.
کلام ظریف منسجم، اسم است از رشاقة.

بشر بن معتمر بغدادی، ابوسهل. فقیه و پیشوای فرقۀ بشریه معتزلی و اهل بحث و مناظره بشمار میرفت. اصلش از کوفه بود. طایفۀ بشریه از معتزله به وی منسوبند. وی به بغداد به سال ٢١٠ ه.ق. درگذشت.
این مرد شاعر بود و بیشتر شعر او مسمط و مدرج است و عدۀ بسیاری کتب را در موضوعات مختلف به شعر کرده است و از آن جمله است:
کتاب التوحید.
کتاب حدوث الاشیاء.
کتاب الرد علی النحویین.
کتاب الحجة فی اثبات نبوة النبی صلی الله علیه و سلم.
کتاب الرد علی النصاری.
کتاب الرد علی الیهود.
کتاب الرد علی الرافضه.
کتاب الرد علی المرجئه.
کتاب الرد علی الخوارج.
کتاب الرد علی ابی الهذیل.
کتاب الرد علی النظام.
کتاب الرد علی ابی شمر.
کتاب الرد علی زیاد الموصلی.
کتاب الرد علی ضرار.
کتاب الرد علی ابی خلده.
کتاب الرد علی حفص الفرد.
کتاب الرد علی هشام بن الحکم.
کتاب الرد علی اصحاب ابی حنیفه.
کتاب اجتهاد الرای.
کتاب الحسین بن صبعی.
کتاب الرد علی الاصم.
کتاب قتال علی علیه السلام و طلحة رضی الله عنه.
کتاب الرد علی الاصم ایضاً فی الامامة.
کتاب الرد علی المشرکین.
و رجوع به خاندان نوبختی و قاموس الاعلام ترکی و البیان والتبیین و عقدالفرید و ضحی الاسلام، و تاریخ ادبیات صفا و بیان الادیان و غزالی نامه شود.

رضا النّاس غايةٌ لا تُدرَكَ
فتحرّ الخير بجُهدك
و لا تُبالِ بسخطِ مَن يُرضيهِ الباطلُ.

شرح ‏نهج‏ البلاغة
ابن أبي الحدید
قرن 7 ه.ق.
ج: 20
ص: 305
شمارۀ 501

لا تكرهوا سخط من يرضيه الباطل.

غررالحكم
عبدالواحد آمُدی
قرن 6 ه.ق.
ص: 438
شمارۀ 10038   

تذییل

(مص)
(اصطلاح معانی)
تعقیب جمله ای است به جملۀ دیگر که مشتمل باشد بر معنی جملۀ اوّلی برای تأکید منطوق یا مفهوم همان جملۀ اولی چنانکه در آیۀ شریفۀ: و قل جاء الحقّ و زهق الباطل إنّ الباطل کان زهوقاً، جملۀ اخیره به معنی جملۀ ماقبلش و تأکید منطوق آن است.

***********

تذییل. [ت َذ ] (ع مص) درازدامن کردن. چیزی را دامن چیزی کردن.

|| نوشتن در ذیل صحیفه علاوه بر آنچه در آن هست.

|| (اِ) آنچه پس از تمام کردن کتابی در تکمیل یا توضیح آن نویسند. ذیل. ضمیمه.