ابوالعتاهیه. [ اَ بُل ع َ ی َ ] (اِخ) ابواسحاق اسماعیل بن قاسم بن سوید بن کیسان العنزی بالولاء العینی. معروف به ابی العتاهیۀ شاعر مشهور. مولد او به عین التمر شهرکی به حجاز نزدیک مدینه است و بعضی گفته اند از اعمال سقی الفرات. و یاقوت حموی در کتاب المشترک گوید: از عین التمر نزدیک انبار است. منشأ او کوفه و مسکن وی بغداد بود. وی سفال فروشی داشت و به محبت عتبه کنیزک امام مهدی مشهور بود و بیشتر تغزلات وی راجع بدان زن است. ابوالعباس مبرّد در کامل آرد که ابوالعتاهیه هرسال به مهدی به نوروز و مهرجان از معمولات خویش هدیه فرستادی، باری سفالینه ای به حضرت خلیفه ارسال داشت و در آن جامه نرم به بوی خوش کرده و در حواشی آن این دو بیت نگاشته:

نفسی بشیء من الدنیا معلقة
الله و القائم المهدی یکفیها
انی لایاس منها ثم یطمعنی
فیها احتقارک بالدنیا و ما فیها

و مراد او از شیء دنیا عتبۀ جاریه بود. خلیفه عتبه را بدو فرستادن خواست کنیزک زاری کرد و گفت ای امیر مومنان آزرم و نیکو بندگی من فراموش کردی و مرا به مردی زشت روی کوزه گر که نان از طریق شعر بدست آرد فرستی و خلیفه بر او ببخشید و گفت سفالینۀ وی را از نقدینه انباشته به وی دهند او به کتّاب گفت قصد خلیفه انباشتن به دینار بود گفتند ما ندانیم آنرا به دراهم پُرکنیم و اگر خلیفه صریح بگفت به زر بَدَل سازیم و این اختلاف یکسال بکشید. عتبه گفت اگر این عاشق در عشق خویش دروغزن نبود یکسال در کار تبدیل درهم به دینار نمیگذاشت و مرا فراموش نمیکرد. و او را مدایحی است در حق خلیفه و عمرو بن العلا و از مولدین و در طبقه بشار و ابی نواس است. و در زهد نیز وی را اشعار بسیار است و در سال ٢١١ یا ٢١٣ ه.ق. به بغداد درگذشت و گور او به نهر عیسی رویاروی قنطرة الزیاتین است. رجوع به ابن خلکان و رجوع به تاریخ بیهقی ص ٢٣٨ و حاشیۀ آن شود.

مولّدین. [ م ُ وَل ل َ ] (اِخ) مولّدون. شاعران پس از مخضرمین و پیش از محدّثین. شاعران عرب که در اسلام متولد شدند نه در دورۀ جاهلی و از معاریف آنانند:

فرزدق،
جریر،
اخطل،
قطامی،
کمیت بن زید الاسدی،
مساور بن هند،
عدی بن رقاع،
کثیر،
عزه،
عمر بن ابی ربیعه،
راعی،
ابن مقبل،
ابن مفرغ،
لیلی الاخیلیة و غیرهم.

و تقسیم کنند شعرای عرب را از حیث زمان بدین ترتیب:

شعرای جاهلیت،

شعرای مخضرمین،

شعرای مولدین

و شعرای محدثین.

جاهلیین شعرای پیش از ظهور اسلام باشند که درک زمان مسلمانی نکرده اند.
مخضرمین آنانند که به جاهلیت زاده اند و در دورۀ اسلام درگذشته اند.
و مولّدین آنانند که در اوایل دورۀ اسلام زاده اند.
و محدّثین زماناً پس از مولّدین باشند.
(یادداشت مؤلف).