آل برمک. برامکه. خانوادۀ جلیل و کریم ایرانی که در آغاز عصر عباسی متصدی کارهای مهم دولت شده و درجات و منصبهای عالی از امارت و وزارت یافته اند. نسبت این خانواده به برمک نام است که گویند در بلخ میزیسته و ریاست بتکدۀ نوبهار و حکومت بلخ داشته و در اواخر عصر اموی اسلام آورده است، و برخی گفته اند که برمک لقب کلیۀ رؤسای بتکدۀ نوبهار بوده و آخرین برمک که خاندان برامکه بدو منسوب است نامش جعفر بوده است.
مشاهیر این خانواده خالد بن برمک (١٦٣ یا ١٦٦ ه.ق.) و پسرش یحیی بن خالد (متوفی ١٩٠ ه.ق.) و دو پسر یحیی، فضل متولد ١٤٧ ه.ق. و متوفی ١٩٣ ه.ق. و جعفر متولد ١٤٩ ه.ق. و متوفی ١٨٧ ه.ق. که همگی به جود و کرم و علم و ادب و انواع مکارم و فضائل اخلاق معروف و موصوف بوده اند.
خالد از امرای سپاه ابومسلم خراسانی بود که پس از زوال ملک بنی امیه به خدمت ابوالعباس سفّاح پیوست و سمت وزارت یافت.
یحیی بن خالد که مربی و حامی هارون الرشید بود. در زمان هارون قدرت و نفوذی عظیم داشت و استقرار و عظمت دولت عباسی در آغاز امر نتیجۀ حسن تدبیر و لطف سیاست وی و دو پسرش فضل و جعفر بوده است.
هارون الرشید بر شوکت و عظمت این خانواده رشک برد و در سال ١٨٧ ه.ق. به شرحی که مشهور است آن خانوادۀ نبیل را قلع و قمع کرد. و ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن جوزی متوفی ٥٩٧ ه.ق. را در شرح حال این خاندان تاریخی مستقل بوده است به نام اخبارالبرامکه.

*******

يَحْيى البَرْمَكي
(120 - 190 ه.ق. 738 - 805 م.)
يحيى بن خالد بن برمك،
أبو الفضل :
الوزير السريّ الجواد،
سيد بني برمك و أفضلهم.
و هو مؤدِّب الرشيد العباسي و معلمه و مربيه.
رضع الرشيد من زوجة يحيى مع ابنها الفضل،
فكان يدعوه : يا أبي!
و أمره المهدي (سنة 163)
و قد بلغ الرشيد الرابعة عشرة من عمره، أن يلازمه،
و يكون كاتبا له،
و أكرمه بمائة ألف درهم،
و قال :
هي معونة لك على السفر مع هارون.
و لما ولي هارون الخلافة دفع خاتمه إلى يحيى،
و قلده أمره،
فبدأ يعلو شأنه.
و اشتهر يحيى بجوده و حسن سياسته.
و استمر إلى أن نكب الرشيد البرامكة فقبض عليه
و سجنه في «الرقة» إلى أن مات،
فقال الرشيد :
مات أعقل الناس و أكملهم.
أخباره كثيرة جدا.
قال المسعودي :
كانت مدة دولة البرامكة و سلطانهم و أيامهم النضرة الحسنة،
من استخلاف هارون الرشيد
إلى أن قتل جعفر بن يحيى،
سبع عشرة سنة و سبعة أشهر و خمسة عشر يوما.
و يستفاد من كشف الظنون أن
أول من عني بتعريب المجسطي يحيى بن خالد،
فسره له جماعة
و لم يتقنوه
فأتقنه بعدهم بعض أصحاب بيت الحكمة.
و من كلام يحيى لبنيه :
اكتبوا أحسن ما تسمعون،
و احفظوا أحسن ما تكتبون،
و تحدثوا بأحسن ما تحفظون.