جفر. [ ج َ ] (ع اِ)

علمی است که در آن بحث میشود از «حرف» از آن حیث که بناء مستقل به دلالت است و آن را «علم حروف» نیز نامند و «علم تکسیر» هم میگویند و فائدۀ این علم آگاهی بر فهم خطاب محمّدی آنچنانی است که میسّر نشود مگر بشناختن علم زبان عرب چنانکه در پاره ای از رسائل بدان اشارت رفته است از این علم حوادث این جهان تا هنگام انقراض آن شناخته شود. سید سند در شرح مواقف در مقصد دوم گفته است که از اقسام علوم «علم جفر و جامعه» است و آن عبارت از دو کتابی است که حضرت امام المتقین امیرالمؤمنین علیه الصّلوة و السّلام بر طریقۀ علم حروف حوادثی را که تا انقراض این جهان رخ خواهد داد در آن دو کتاب یادداشت فرموده است و امامان برحقّ که از فرزندان آن حضرت بوده اند، بدین علم آشنا بوده و همواره احکام آینده را از آن دو کتاب استخراج میفرموده اند. حتی در نسخۀ عهدنامۀ قبول ولایت عهدی که امام هشتم علیّ بن موسی الرّضا (ع) به مأمون نوشته، بعد از آن که مأمون جانشینی و خلافت را بعد از خود بآن حضرت وعده داد، مرقوم داشته است که «ای مأمون از حقوق خلافت بر تو چیزهائی روشن گردیده که در نزد پدران تو روشن نبوده. من این تکلیف را که بعد از تو جانشین و خلیفۀ وقت شوم میپذیرم جز این امر انجام نپذیرد». و شیوخ مغاربه را از علم حروف بهره و نصیبی باشد و معلومات خود را در این علم به اهل بیت سلام الله علیهم اجمعین منتسب دانند و من خود در شام منظومه ای دیدم که بوسیلۀ رموزی به احوال پادشاهان مصر اشارتی کرده بود و شنیدم که ماحصل مندرجات آن منظومه از کتاب جفر و جامعه استخراج شده است - انتهی ماقال السّیّد. (از کشّاف اصطلاحات الفنون).

تکسیر. [ ت َ ] (ع مص)

نیک شکستن.
بسیار شکستن.

...

|| جمع کردن اسمی را که نه جمع سلامت بود.
جمع کردن کلمه را بر تغییر بناء آن و این «اصطلاح علمای حرف» است.
جمع التکسیر، جمع که بنای واحدش متغیر گردد.

|| به اصطلاح تعویذنویسان تقسیم کردن اعداد اسم بر خانهای تعویذ بنهجی که از هر طرف شمار برابر افتد.
در «علم جفر» نوعی از بسط باشد ... و بر علم جفر اطلاق گردد. (از کشاف اصطلاحات الفنون).
و رجوع به بسط شود.
...