خالد بن یزید بن معاویة
از لغتنامۀ مرحوم دهخدا

خالد بن یزید بن معاویة.
وی پسر یزید بن معاویة است .
توضیح آنکه
یزید را سیزده پسر بود:
معاویة،
خالد،
هاشم ،
ابوسفیان ،
عبدالله اکبر.
عبدالله اصغر.
ابوبکر،
عمر،
عقبة،
حرب ،
عبدالرحمن ،
ربیع ،
محمد.
بعد از یزید پسرش معاویة بن یزید چهل روز پادشاهی کرد و بمرد
و خلافت بنام برادرش خالد مقرر گردید.
طبیعت او از حکومت متنفر بود
و به حکمت و علم و صنعت مائل .
لذا از حکومت اجتناب کرد.
وی سرور استادان فن و عالم وقت بود.
اشعار خوب دارد.
در بنی امیه از او عالم تر نبود
و به سبب دانش او
جدش معاویه
با وجود عقل خود
و کودکی او
در امور خطیر از او مشورت خواستی .
در رمضان سنۀ شصت و شش هجری قمری
مروان در مجمعی خالد را گفت :
«اسکت یا ابن البدنة الاست ».
خالد از این حکایت با مادر شکایت کرد
مادرش گفت :
با کس مگوی تا من او را خاموش کنم .
چون مروان پیش زن رسید،
گفت :
خالد شکایت من با تو گفت ؟
زن گفت :
او با عقل تر است که از این انواع گوید.
مروان ایمن شد
چون شب درآمد،
زن بالش در دهان مروان نهاد
و برو نشست تابمرد.
(از تاریخ گزیده صص ٢٦٤ - ٢٦٢)

**********
مرحوم بهار درسبک شناسی آرد:
«در اواسط عهد بنی امیه
مسلمین بوسیلۀ علمائی که زبان سریانی و یونانی می دانستند
شروع به استفاده های علمی کردند
و کتبی زیاد از سریانی
و قسمتی هم از یونانی به عربی ترجمه شد
و بزرگترین مردی که از مترجمان مذکور استفاده کرده
و آنان را تشویق می کرد
خالد بن یزید بن معاویة بود».
(از سبک شناسی ج ١ ص ١٥٣).

**********
حاجی خلیفه
صاحب کشف الظنون
کتب زیر را از آن او میداند
فردوس الحکمة فی علم الکیمیاء.
این کتاب منظومه ای است دارای دوهزار و سیصد و پانزده بیت.
(از کشف الظنون ج ٢ ستون ١٢٥٤).

**********

کتاب الرحمة،
کتابی است مشتمل بر چهار فصل :
فصل اول :
در معرفت حجر.
فصل دوّم :
در اوزان .
فصل سوم :
در تدبیر.
فصل چهارم :
در خواص .
(از کشف الظنون ج ٢ ستون ١٤١٩).

**********
کتاب مقالتا مریانس الراهب و آن دو رسالۀ بزرگی است در کیمیاء.
(از کشف الظنون ج ٢ ستون ١٧٨٤).

**********
کتاب السر البدیع فی فک الرمز المنیع در علم الکاف
و اوّل آن «اعلم ایها ألاخ ...» است .
(از کشف الظنون ج ٢ ستون ٩٨٦).