اَبیوَرد.
[ اَ وَ ]
(اِخ)

یاقوت گوید:
ایرانیان در اخبار خویش آرند که «کیکاوس» زمینی را بخراسان به اقطاع «باوَرد بن گودرز» کرد و او شهری بدانجا بساخت که بنام بانی آن «باورد» منسوب شد. و بخراسان میان سرخس و نساء واقع است و آبی ناگوار و هوائی وبائی دارد و بیماری عرق (مراد عرق مدنی است) بدانجا بسیار باشد.

[اين بيماري در شعر و نثر فارسي بنام رشته معروف است: (که بيماري رشته کردش چو دوک از سعدي ) و امروز در بوشهر و شيراز پيوک نامند و در بعض بلاد ديگر ايران نارو خوانند.]

و آنرا باورد نیز نامند و از این شهر است: ادیب ابوالمظفر محمد بن احمد بن محمد بن احمد الاموی المعاوی الشاعر و اصل او از قریۀ کوفن یکی از قراء ابیورد است و او در هر فن از علوم امام و عارف به نحو و لغت و نسب و اخبار است و در بلاغت و انشاء صاحب یدی طولی است و در همۀ این دانشها او را کتاب است و شعر او سائر و مشهور است و وفات وی به بیستم ربیع الاول سال ٥٠٧ ه.ق. بود. و ابوالفتح بستی راست در مدیح او:

اذا ما سقی الله البلاد و اهلها
فخصّ بسقیاها بلاد ابیورد

فقد اخرجت شهماً خطیراً باسعد
مبرّاً علی الاقران کالاسد الورد

فتی قد سرت فی سر اخلاقه العلی
کما قد سرت فی الورد رائحةالورد

و فتح ابیورد بدست «عبدالله بن عامر بن گریز» به سال سی و یک از هجرت بود و بعضی گفته اند پیش از این سال «احنف قیس» این شهر را فتح کرده است. و نسبت بدان باوَردی و اَبیوَردی است. و شاید همین شهری است که فعلاً «محمدآباد» گویند در مغرب «مرو» وقتی تابع خراسان بوده فعلاً جز بلاد روس است و در قرن ششم مقر اسقف شامی بوده است. بشمال شرقی ایران از بلاد ثغری ایران و روس میان سرخس و گوگ تپه و جنوب شرقی «عشق آباد». یکی از سرچشمههای رود اترک نزدیک ابیورد است و «ابوعلی فضیل بن عیّاض» و «انوری ابیوردیِ» شاعر و ابوالمظفر احمد بن محمد اموی بدین شهر منسوبند.