أَبُو بَكْر الشِّبْلي
(247 - 334 ه.ق. 861 - 946 م.)
دلف بن جحدر الشبلي : ناسك.
كان في مبدإ أمره واليا في دنباوند
(من نواحي رستاق الريّ)
و ولي الحجابة للموفق العباسيّ،
و كان أبوه حاجب الحجاب،
ثم ترك الولاية
و عكف على العبادة،
فاشتهر بالصلاح.
له شعر جيد،
سلك به مسالك المتصوفة.
أصله من خراسان،
و نسبته إلى قرية «شبلة»
من قرى ما وراء النهر،
و مولده بسرّ من رأى،
و وفاته ببغداد.
اشتهر بكنيته،
و اختلف في اسمه و نسبه،
فقيل
«دلف بن جعفر»
و قيل «جحدر بن دلف»
و «دلف ابن جعترة»
و «دلف بن جعونة»
و «جعفر ابن يونس»
و للدكتور كامل مصطفى الشيبي
«ديوان أبي بكر الشبلي - ط»
جمع فيه ما وجد من شعره‏.

شِبلی دماوندی، ابوبکر دُلَف بن جَحدَر شبلی. زاهد و پرهیزگار معروف. وی در آغاز کار، والی دنباوند (دماوند) بود و سپس پرده دار موفق عباسی شد (و پدرش سرپرده داری میکرد) بعد از آن پرده داری خلیفه را رها نمود و در سِلک زهاد وعباد و متصوفه درآمد و به صلاح و درستی معروف گردید. اصل وی از خراسان و منسوب به قریۀ «شبله» از توابع ماوراءالنهر و مولدش در٢٤٧ ه.ق. به سامراء و وفاتش در٣٣٤ ه.ق. بود و در مقبرۀ خیزران مدفون گردید. در نام و نسب وی اختلاف کرده اند و او را به نامهای : دلف بن جعفر، جحدر بن دلف، دلف بن جعترة، دلف بن جعوبة و جعفر بن یونس خوانده اند. همچنین در مذهب او اختلاف کرده اند. ابن خلّکان، مالکی مذهبش دانسته و قاضی نورالله شوشتری به تشیّع و تعصّب در این مذهب تصریح کرده است.

ناچار مرگ روزی بر تو امیر باشد
دیوان شمس

«کَظمِ غَیظ» ست ای پسر خَطِّ امان
خشمِ حقّ یـاد آور و، در کش عِـنان

مثنوی معنوی دفتر چارم

ابراهیم ادهم، ابواسحاق ابراهیم بن ادهم بن منصور بن زید بلخی. نام یکی از اکابر زُهّاد نیمۀ اول قرن دوم هجری قمری است که به سال ١٦٠ یا ١٦٦ ه.ق. در غزای بیزنطیه به شهادت رسیده است و پسر خواهر او محمد بن کناسه شاعر کرخی متوفی به ٢٠٧ ه.ق. را در رثاء او قصیده ای است و در آن اشارتی بر اینکه قبر ابراهیم در شهر غربی است و صاحب اغانی مدفن او را جدث الغربی میگوید. بنابر روایات دیگر روضۀ او در سوقین یکی از دژهای روم است و گویند او شاهزادۀ بلخ بود. روزی به شکارگاه، هاتفی در گوشِ سِرّ او ندا داد که ای ابراهیم آیا تو بدین کار آمدی ؟! از شنیدن آواز شوری در درون او افتاده از اسب به زیر آمد و جامۀ خویش به شبانی از شبانان پدر داده و پشمینۀ او درپوشیده روی به صحرا نهاد. دیرزمانی شوریده و پریشان در جبال و مفاوز بسَر برد سپس به مکه شد و مجاورت خانه گزید و در آنجا به صحبت چند تن از اولیا از جمله فضیل عیّاض و سفیان ثوری و به قولی حضرت امام محمد باقر علیه السّلام رسید و سرانجام به شام رفت و تا پایان عمر بدانجا بزیست. کرامتـهای بسیار بدو نسبت کنند و نام او چون مثل اعلای ترک و تجرید، زبانزد اهل طریقت و شعرای صوفی مشرب است.

ابنُ أَدْهَم
(... - 161 ه.ق. ... - 778 م.)
إبراهيم بن أدهم بن منصور،
التميمي
البلخي
أبو إسحاق :
زاهد مشهور.
كان أبوه من أهل الغنى في بلخ،
فتفقه
و رحل إلى بغداد،
و جال في العراق و الشام و الحجاز.
و أخذ عن كثير من علماء الأقطار الثلاثة.
و كان يعيش من العمل
بالحصاد
و حفظ البساتين
و الحمل
و الطحن
و يشترك مع الغزاة في قتال الروم.
و جاءه إلى المصيصة (من أرض كيليكيا)
عبد لأبيه
يحمل إليه
عشرة آلاف درهم
و يخبره أن أباه قد مات في بلخ
و خلف له مالا عظيما،
فأعتق العبد
و وهبه الدراهم
و لم يعبأ بمال أبيه.
و كان يلبس في الشتاء فروا لا قميص تحته
و لا يتعمم في الصيف
و لا يحتذي،
يصوم في السفر و الإقامة،
و ينطق بالعربية الفصحى لا يلحن.
و كان إذا حضر مجلس سفيان الثوري
و هو يعظ
أوجز سفيان في كلامه
مخافة أن يزل.
أخباره كثيرة
و فيها اضطراب
و اختلاف في نسبته و مسكنه و متوفاه.
و لعل الراجح
أنه مات و دفن في سوفنن
(حصن من بلاد الروم)
كما في تاريخ ابن عساكر.
و في المكتبة الظاهرية بدمشق
«سيرة السلطان إبراهيم ابن أدهم - خ»
قصة عامية.

یا مکُن بیهُده از عشق خـروش
یا نظر زآنچه نه معشوق بپوش

شیخ جامی رحمة الله علیه

به چشمِ عُجب و تکبّر نظر به خلق مکُن
کــه دوسـتـانِ خــدا مُمکنـند در اوبـــاش

شیخ شیراز رحمة الله تعالی علیه

ابن الرَّعلاء
عديّ بن الرعلاء
الغَسّانيّ :
شاعر جاهلي.
اشتهر بنسبته الى أمه.
و ضاع اسم أبيه.
و هو صاحب القصيدة
التي منها البيت الشائع على كل لسان :

لَيسَ مَن ماتَ فاستِراحَ بِمَيتٍ
إِنَّـمَــا الـمَيـتُ مَيِّـتُ الأَحيــاءِ

إِنَّمَا المَیتُ مَن یَعيشُ ذَليلاً
سـيِّـئـاَ بـالُهُ قَـليلَ الـرّجـاء

و فات «ابن حبيب» ذكره
في كتاب من نسب إلى أمه من الشعراء.

یونس بن حبیب الضبی، مکنی به ابوعبدالرحمان.
امام نحویان بصره در روزگار خویش بود و محضر او مجمع اهل ادب و نحو و تحقیق و مرجع رفع مشکلات ادیبان و نحویان بود. «سیبویه» از محضر او کسب علم کرده و در کتاب خود از او روایت دارد و نیز کسایی و فرّاء و ابوعبیده و ابوزید انصاری و جز آنان و همچنین فقها از محضر او استفاده کرده اند.
او در عربیت شیوه ها و قیاسهایی داشت که مخصوص خودش بود.
وی را تألیفات سودمند بسیاری بود که از آن جمله است
١- معانی القرآن (بزرگ)
٢- معانی القرآن (کوچک)
٣- کتاب اللغات
٤- کتاب النوادر
٥- کتاب الامثال.
وی به سال ٨٠ ه.ق. به دنیا آمد و به سال ١٨٢ ه.ق. در١٠٢ سالگی درگذشت.
حلقۀ درس او به بصره بود. طلاب علم و اهل ادب و فصحای اعراب و وفود بادیه از راههای دور به خدمت او شتافتند. من [ابن ندیم] به خط عبدالله بن مقله خواندم که از ابوالعباس ثعلب روایت کرده است. عمر یونس از صد درگذشت و به سبب پیری از کار افتاده بود و به سال صد و هشتاد و سه درگذشت و در عمر خود زن نکرد و سُرّیّة نیز نگزید و همت او جز در طلب علم و محادثۀ رجال علم صرف نشد.