وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ
 
 وَ تَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلاً

 کلمۀ « تَــبَــتَّــل » یک فعل امر است.
 این فعل از باب « تَفَـعُّـل » است.
 مصدر این فعل کلمۀ « تَـبَـتُّـل » است.
 حروف اصلیش « ب ت ل » است.
 تَـبَـتُّـل یعنی :
 بُریده گردیدن
 بابِ تَفَعُّل برای نشان دادنِ
 مُطاوعت و پذیرفتنِ اختیاریِ فعل توسّطِ فاعل ،
 تَکَلُّف و سختی ،
 تَـشَـبُّـهِ اختیاری ،
 مُهلت ،
 انتساب ،
 تکرار و استمرار و مداومت و پیوستگی و تدریج ،
 تأکـید و مبالغه
 به کار میرود.

   بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ‏

   يا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ

   قُمِ اللَّيْلَ

   إِلّا قَليلاً

   نِصْفَهُ

   أَوِ

   انْقُصْ مِنْهُ قَليلاً

   أَوْ
  
   زِدْ عَلَيْهِ

   وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتيلاً

   إِنَّا سَنُلْقي‏ عَلَيْكَ قَوْلاً ثَقيلاً

   إِنَّ ناشِئَةَ اللَّيْلِ

   هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً

   وَ

   أَقْوَمُ قيلاً

   إِنَّ لَكَ

   فِي النَّهارِ

   سَبْحاً طَويلاً

**************

   إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ


   أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنى‏ مِنْ

   ثُلُثَيِ اللَّيْلِ

   وَ نِصْفَهُ

   وَ ثُلُثَهُ

   وَ طائِفَةٌ

   مِنَ الَّذينَ مَعَكَ

   وَ اللهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَ النَّهارَ

   عَلِمَ

   أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ

   فَتابَ عَلَيْكُمْ

   فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ

   عَلِمَ

   أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضى‏

   وَ آخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللهِ

   وَ آخَرُونَ يُقاتِلُونَ في‏ سَبيلِ اللهِ

   فَاقْرَؤُا ما تَيَسَّرَ مِنْهُ

   وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ

   وَ آتُوا الزَّكاةَ

   وَ أَقْرِضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً

   وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ

   تَجِدُوهُ عِنْدَ اللهِ

   هُوَ خَيْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً

   وَ اسْتَغْفِرُوا اللهَ

   إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحيم‏ٌ

   أَم لَكُم أَيمَانٌ عَلَينَا

   بَالِغَةٌ إِلى يَومِ الْقِيَامَةِ 

   إِنَّ لَكُم لَمَا تَحكُمُونَ؟

حق، قیامت را لقب  زآن  روز كرد
روز بنماید جمالِ سُرخ و زرد
مثنوی معنوی
دفتر دوم
قرن هفتم هجری قمری
 

 وَ إِنَّكَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظيمٍ 
 
 سورۀ مبارکۀ « ن » آیۀ پنجم.

 إِنْ هذا إِلّا خُلُقُ الْأَوَّلينَ 

 سورۀ مبارکۀ « الشُّـعَراء » آیۀ صدوسی وهشتم.

 کلمۀ « خُـلُـق » یک اسم است.

 يَوْمَ تَرْجُفُ الْأَرْضُ وَ الجِبَالُ وَ كاَنَتِ الجِبَالُ كَثِيبًا مَهِيلاً

 کلمۀ « مَـهـیل » یک اسم است در نقش صفت.
 سه حرف اصلیش « ه ی ل » است.
 مهیل یعنی :
 - ریخته از خاک و ریگ و جز آن.
 - فروریخته.

   هنگامِ سپیده دَم خروسِ سحری
                            دانی که چرا همی کند نوحه گری؟
   یعنی که نُمودند در آئینۀ صبح
                            کز عُمر شبی گذشت و تو بیخبری

 ما مِنكُم مِن أَحَدٍ إلّا وَ قَد وُكِّلَ بِهِ قَرينُهُ مِنَ الجِنِّ ،

 قالوا:

 وَ إيّاكَ يا رَسولَ اللهِ؟

 قالَ:

 وَ إيّايَ

 إِلّا أَنَّ اللهَ أَعانَني عَلَيهِ ، فَأَسلَمَ مِنهُ

از « أَسلَمَ شَیطانی »، شد نفسِ تو رَبّانی
ابلیس، مسلمان شد، تا باد چُنین بادا

 قَالَ أَوْسَطُهُمْ :
 
 أَ لَمْ أَقُل لَكُم لَوْ لَا تُسَبِّحُونَ؟

 کلمۀ « تُسَبِّحُونَ » یک فعل است.
 ازنظر زمانی مُضارِع است ،
 یعنی بر زمان حال یا آینده دَلالت میکند.
 « تُسَبِّحُونَ » یک فعل جمع است و مفردش « تُسَبِّحُ » میباشد.
 سه حرف اصلیش « س ب ح » است.
 مصدرش کلمۀ « تَـسـبـیـح » است.
 تـسـبـیـح :
 - مُنَزَّه دانستنِ حق باشد از نقائص‏ ...
 - خدای را به پاکی
   [ از هرگونه نقائص و عیوب و بدیها و زشتیها ] یاد کردن.

 به قول خواجۀ شیراز:
 هرچه هست از  قامتِ  ناسازِ  بی اندامِ ماست
 ور نه تشریفِ تو، بر بالای کس، کوتاه نیست
 وبه قول شیخ جامی:
 مُبَرّا  دامَـنَـش از  تُهمَتِ عیب

 تُــسَبِّـحون یک فعل معلوم
 ویک فعل مُتَعَدّی است یعنی هم دارای فاعل و
 هم دارای مفعول است.
 تُــسَبِّـحون یک فعل از بابِ تَفعیل میباشد و باب تفعیل
 بر تکرار و استمرار و پیوستگی و تدریج دَلالت میکند.
 همچنین در باب تفعیل نوعی «تَعَمُّـل» وجود دارد،
 و «تَعَمُّـل» یعنی :
 رنج بردن در کار،
 خود را به زحمت انداختن برای انجام کاری.

 وَ غَدَوْا عَلى‏ حَرْدٍ قادِرينَ

 کلمۀ « حَرد » یک اسم است.
 - قصد.
 - قصد کردن.
 - آهنگ کردن.
 - بازداشت.
 - بازداشتن.
 - غضب کردن.
 - خشم گرفتن.