عُتبَة بن رَبیعَة

 عتبة.
 [ ع ُ ب َ ]
 (اِخ)
 ابن ربیعة بن عبدشمس
 مکنّی به ابوالولید.
 از بزرگان قریش در عصر جاهلی است .
 اسلام را دریافت
 و در جنگ بدر با مشرکان بود
 و چون سری بزرگ داشت
 خودی که برای او مناسب باشد یافت نشد
 و پارچه ای بر سر خود بست .
 وی در این جنگ به سال ٢ ه.ق. به قتل رسید.
 (از الأعلام زِرِکلي).
 [لغت نامۀ مرحوم دهخدا]

هِند بنت عُتبَة بن رَبیعَة

 هند.
 [ هِ ]
 (اِخ)
 دختر عتبة بن ربیعة بن عبدشمس بن عبدمناف .
 از زنان قریش
 و مادر معاویة بن ابی سفیان است .
 نیز از شاعره های عهد جاهلیّت است
 و از زنان باتدبیر و گشاده سخن به شمار میرود.
 وی در فتح مکّه اسلام پذیرفت
 و بتی را که پیش از آن می پرستید در زیر پای خرد کرد.
 درگذشت او به سال ١٤ هجری قمری واقع شد.
 (از أعلام زِرِکلي).
 وی در جنگ احد حاضر بود
 و پس از قتل حمزه عموی پیامبر
 پاره ای از جگر او را به دندان گرفت
 و بدین سبب به هند جگرخواره یا آکِلَةُ الأَکباد معروف شد.
 [لغت نامۀ مرحوم دهخدا]

عَتّاب بنِ أَسید

 عتّاب . [ ع َت تا ]
 (اِخ)
 ابن اسید بن ابی العیص بن امیة.
 از والیان اموی
 و از قریش
 و از مردم مکه و صحابه است .
 وی مردی شجاع ، عاقل و از اشراف عرب بود.
 رسول (ص) در عام الفتح او را بر مکه گماشت
 و ابوبکر نیز او را ابقاء کرد
 و تا به سال ١٣ ه.ق که درگذشت بدان شغل بماند.
 بعض مورّخان گویند
 وی تا اواخر خلافت عمر در ولایت مکه باقی بود
 و بنابر این وفاتش در اوائل سال ٢٣ بوده است .
 (از الأعلام زِرِکلي).
 [لغت نامۀ مرحوم علّامه دهخدا]

 ذوالحِجَّة.
 ماه حَجّ.
 ماه خداوند حج.
 یا ذوالحِجّة الحرام.
 ماه دوازدهم قمری از سالهای قمری عرب.
 پس از ذوالقعدة و پیش از محرّم.
 و آن از اشهر حرم است
 و نام وی در جاهلیت بُرَک و نیز مسبل بود.
 و جمعِ آن ذوات الحِجّة است.
 ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه گوید:
 ثم ذوالحِجّة[أي بعد ذوالقعدة]
 لأنّه الشّهر الّذی کانوا یحجّون فیه.
 و هم در آن کتاب درموضع دیگر گوید:
 ذوالحِجّة:
 فی الیوم الأوّل
 زوج رسول الله ابنته فاطمة من ابن عمّه علی ابن ابیطالب.
 و العشر الأوّل من هذا الشهر
 یسمی المعلومات و الحرم ایضاً
 و یقال أنها هی التی اتم ّ الله الوعد بها مع موسی
 و هو قوله:
 و واعدنا موسی ثلثین لیلةً. (قرآن١٤٢/٧)
 (و هی لیالی ذی القعدة)
 و اتممناها بعشر(و هی الحرم ).
 و الیوم الثامن منه
 یسمّی الترویة،
 لأنّ سقایةالحاجّ بالمسجد الحرام
 کانت تملأ فی الجاهلیّة و الاسلام
 و یسقی الحجیج منه حتی یروون
 و قیل بل لأنّهم کانوا یحملون الماء من مکة علی الروایا
 و هی الجمال التّی یستقی علیه الماء
 و قیل بأنّ فیه فَجَّرَ الله لأسماعیل عین زمزم
 فشرب منها حتّی روی
 و قیل بأنّ فیه تجلی الرّبّ للجبل کما ذکر فی قصّة موسی.
 و الیوم التّاسع یسمی عرفة.
 و هو یوم الحج الاکبر بعرفات
 و یسمی بذلک لتعارف النّاس فیه
 وقت مجتمعهم لقضاء المناسک
 و قیل بل سمّی لتعارف آدم و حوّا بعد هبوطهما من الجنة
 فی موضع مجتمع الناس فیه و هو عرفات
 و فیه اصطفی الله ابراهیم خلیلاً
 و یسمی ایضاً یوم العفو.
 و الیوم العاشر
 یسمی یوم الأضحی و یوم النّحر،
 لنحر القرابین و الهدی فیه و هو آخر ایّام الحج.
 و فیه فدی الذّبیح بالکبش
 و قیل أنّ فیه خلق الصّراط للحساب و القضاء
 و الیوم الحادی عشر
 یوم القرّ، لانّ الناس یستقرون فیه بمنی
 و الیوم الثانی عشر،
 یوم النفر، لأنّ الناس ینفرون فیه متعجلین
 و ایام التشریق
 هی الیوم الحادی عشر و الثانی عشر و الثالث عشر
 و سمیت بذلک لأن لحوم الأضاحی تشرق فیها
 و یقال سمّیت بذلک من قولهم :
 اشرق ثبیر کما نغیر.
 و قال ابن الأعرابی
 سمیت بذلک لأنّ الهدی لاینحر حتی اتشرق الشمس
 وهی الّتی قال الله فیها:
 و اذکروا الله فی ایام معدودات.
 و یکبر عقبها و قبلها عقب کل صلوة.
 و للفقهاء فیمابینهم اختلافات
 فی اوائل صلوةالتکبیر و اواخرها و حدودها متعلقة بصناعتهم.
 و فی السابع عشر
 قتل عثمان بن عفّان رضی الله عنه
 و الیوم الثامن عشر
 یسمّی غدیر خم ،
 و هو اسم مرحلة نزل بها النّبی علیه السلام
 عند منصرفه من حجةالوداع
 و جمع القتب و الرّحال و علاها،
 آخذاً بعضد علی بن ابیطالب علیه السلام
 و قال:ایّها الناس! الست اولی بکم من انفسکم؟
 قالوا: بلی ،
 قال: فمن کنت مولاه فعليّ مولاه.
 اللّهم وال من والاه و عاد من عاداه
 و انصر من نصره و اخذل من خذله
 و ادر الحق ّ معه حیثما دار.
 و یروی انّه رفع رأسه السماء
 و قال: اللّهم هل بلغت ؟ ثلثاً.
 و فی الرابع و العشرین
 تصدّق امیرالمؤمنین بخاتمه و هو راکع.
 و فی الخامس و العشرین
 قتل عمر بن الخطاب
 و فیه نزلت سورة هل اتی.
 و فی السادس و العشرین
 نزل الاستغفار علی داود.
 و فی التاسع و العشرین
 وقعة الحرة و هی التی قتل فیها بنوامیّة اهل المدینة
 و انتهبت اموالهم
 و هتکت ستورالمهاجرین و الأنصار
 و فضحت نساؤهم.
 فلعن الله من لعنه رسول الله صلی الله علیه وآله
 من المحدثین فی المدینة
 و جعلنا غیر راضین بالفساد فی ارض الله.
 انه خیر موفق و معین و له الحمد بلا نهایة.
 از لغت نامۀ مرحوم علّامه علي أکبر دهخدا.

 إمام جواد علیه السلام

الإمام التّاسع

شمس دار السّلام

الجواد الهمام

نسل المنتجبین

***

 با وجود صغر سن در کمال تمکین و آرام دل و خضوع همه أحوال بود
 هرگز خنده و قهقهة از وی شنیده نشده
 ملازم و خدمۀ خود را دشنام ندادی و با هیچ کس تندی نکردی
 و مشغول بازیچه نگردیدی
 روزی مأمون با جمعیّت و سپاه از راه گذشتی
 جمعی از طفلان مشغول بازی بودند
 آن حضرت در گوشه ای ایستاده بود
 وی را برای بازی طلب نموده
 در جواب فرمود :
 ما للّعب خلقنا
 بل خلقنا للجدّ
 لأمر مهمّ
 مأمون از إستماع این سخن حکمت آمیز آن طفل
 با آن صغارت تعجّب نمود
 پرسید چرا از طنطنۀ پادشاهی من نگریختی؟
 فرمود: جنایتی نبود که از تو بگریزم سلام الله علیه.
 
 ***
 
 لقب امام محمد بن علی بن موسی الرضا
 بن جعفر علیهم السلام ،
 امام نهم از ائمۀ اثناعشر، ملقب به تقی .
 مولد آن حضرت روز نوزدهم
 یا روز نیمۀ شهر رمضان سال ١٩٥ ه . ق .
 و بمدینه بود.
 مادرش ام ولد بود و سبیکة نام داشت
 و امام رضا علیه السلام او را خیزران نامید.
 امام جواد هنگام رحلت پدر بزرگوارش نه سال داشت
 و بعضی هفت سال نوشته اند.
 شهادت وی بسال ٢٢٠ ه . ق .
 در خلافت معتصم و به امر او بود
 و مدفن شریف آن حضرت نزد جدش امام موسی الکاظم
 معروف و مزار شیعیان است .
 در تاریخ کاظمین عباس فیض آمده :
 امام جواد یگانه فرزندی است که
 از علی بن موسی الرضا گاه رحلت بازمانده است ،
 تولدش به اختلاف روایات در نوزدهم
 یا پانزدهم رمضان
 یا دهم رجب سال ١٩٥ ه . ق .
 در مدینه بوده است ،
 نام مبارکش محمد
 و مشهورترین القابش تقی و جواد
 و معروفترین ِ کنیت های وی ابوجعفر میباشد.
 و چون اسم و لقب و کنیه اش
 با اسم و لقب و کنیۀ جد بزرگوارش امام محمد باقر متحد بود
 برای امتیاز از یکدیگر
 امام باقر را ابوجعفراول
 و این امام را ابوجعفر ثانی خواندند.
 مراتب علم و فضل و کمال او را احدی انکار نکرده
 و برای نمونه
 تنها مباحثۀ آن امام
 با یحیی بن اکثم قاضی القضاة بغداد
 در حال خردسالی
 در محضر مأمون خلیفۀ عباسی کافیست .
 در این مجادله توانایی و احاطۀ امام
 بر کلیۀ ابواب فقه بخوبی روشن میگردد.
 در همین مجلس مناظره
 مأمون دختر خود ام فضل را بعقد او درآورد.
 تاریخ رحلت آن امام نیز در روایات مختلف
 روز آخر ذی قعده
 و پنجم ذی حجه
 و ششم و پانزدهم همان ماه
 بسال ٢٢٠ ه . ق . ضبط شده است .
 برای امام جواد
 بعضی چهار پسر و چهار دختر ذکر کرده اند
 و شیخ مفید در کتاب ارشاد
 امام را دارای دو پسر و دو دختر
 بنامهای علی النقی و موسی بن مبرقع
 و فاطمه و امامه دانسته
 و در هر حال اعقاب آن حضرت
 تنها از امام علی النقی و موسی مبرقع میباشند.

 ذِکرِ سَفَر :

 سُبحانَ اللهِ
 و الحمدُ للهِ
 و لا إلهَ إلَّا اللهُ
 المَلِکُ الحقُّ المُبینُ
 و اللهُ أکبرُ
 و لا حولَ و لا قوّةَ إلّا باللهِ العليِّ العظیمِ
 أستغفرُ اللهَ الحيَّ القیّومَ
 وَ أتوبُ إلیهِ .

 قَالَ عَلِيٌّ (سلام الله علیه و آله) :
                                    
 الْـمَـنِـيَّـةُ  وَ لَا الـدَّنِـيَّـة ...

 المَـــنـیَّـــة
 مَـــــنـیَّـــة یعنی مرگ ، موت ، مُردن .
 تقدیر ، سرنوشت .

 الـــدَّنـــیَّـــة
 دَنــــــــیَّـــة یعنی پَست و حقیر و فُرومایه ،
 ناکس و زَبون .

 در نـهـج البـــلاغـة

 قَالَ عَلِيٌّ (سلام الله علیه) :
                                الْمَالُ مَادَّةُ الشَّهَوَاتِ .
 در نهج البـــــــــــــــــلاغة

 ...
 از تمامِ أولاد و أولادزادِگانم إستدعاء میکنم که
 در زندگیِ شخصیِ خود از إسراف و تجمُّل بپرهیزند
 و از حدِّ إحتیاج و ضرورتهایِ آبرویی قَدَمی فراتر نگذارند
 تا أوّلاً دلِ مردمِ با آبرو و کم درآمد شکسته نشود
 و ثانیاً از بدیهایی که لازمۀ تجمُّل پرستی است دور بمانند
 و ثالثاً اگر خُدا إمکانِ مالی عطاء فرمود
 در کمک کردن به مردمِ مُحتاج
 و به خصوص أفرادِ صالح و آبرومند جَسور باشند ؛
 که بسیاری از مَحاسِنِ أخلاق و فضائلِ روح
 بدونِ کمک رسانی به مردم ، میسّر نمیشود .

 قسمتی بود از وصیّت نامۀ
 زنده یاد استاد سیّد مُرتضی جزائری رحمة الله تعالی علیه .
 ولادت 1349 ه.ق
 وفـات 1429 ه.ق

بر این رِواقِ زَبَرجَد نوشته اند به زَر
که جُز نکوئیِ أهلِ کَرَم نخواهد ماند
خواجۀ شیراز رحمه الله

 نه شکوفه ای  نه بَـرگی  نه ثَمَر  نه سایه دارم
 همه حیرتم  که  دهقان به چه کار کِشت ما را ؟
 از ملّا علیشاه اَردَستانی [اردستان شهری نزدیک اصفهان است.]
 متخلّص به ذوقی
 متوفّی در قرن 11 ه.ق

 تــیــغِ حِـــلم از تـیـغِ آهــن تـیـزتَـر
   بَـل زِ صـد لـشـكـر ظَـفَر اَنـگـیـزتَـر
    مثنوی دفتر اوّل ، اثر قرن هفتم ه.ق