اِضراب

در تداول نحویان، عبارت است از
روی گردانیدن از چیزی آنگاه که بدان روی آورده باشند،
مانند :
ضربت زیداً، «بل» عَمراً.
(از تعریفات جرجانی).
و صاحب کشاف [ زمخشري] آرد :
در نزد نحویان عبارت از
اعراض از چیزی پس از اقبال بر آن است ...
و بنابرین معنی اضراب
گاه ابطال چیزی است که پیش از آن آید
و گاه به معنی انتقال از مقصدی به مقصد دیگری است.
صاحب اتقان [ سیوطي ] آرد :
لفظ «بل» حرف اضراب است؛ هرگاه جمله ای پس از آن بیاید.
سپس گاه معنی اضراب ابطال ماقبل آن است، چون قول خدای تعالی :
و قالوا اتّخذ الرّحمن ولداً سبحانه «بل» عباد مکرمون;
ای «بل» هم عباد.
و قول دیگر :
ام یقولون به جنّة «بل» جاءهم بالحقّ.
و گاه به معنی انتقال از غرضی به غرض دیگر در اسناد است، چون قول خدای تعالی :
و لدینا کتاب ینطق بالحقّ و هم لایظلمون. «بل» قلوبهم في غمرة من هذا.
و هرگاه پس از «بل» مفرد آید آنگاه حرف عطف است و نظیر آن در قرآن نیامده است.
(ازکشاف اصطلاحات الفنون).
رجوع به استدراک شود.